Wat is begrijpend lezen – voor een kind

Simpel gezegd: je leest een tekst en je weet wat ze schrijven. Als ik met de buurman over koetjes en kalfjes praat dan begrijpen we elkaar. Herhaal ik hetzelfde gesprek in een ander deel van Nederland dan zullen er ongemerkt lokale (of dialect) woorden worden toegevoegd. Je weet nog steeds waar het over gaat, maar je begint details kwijt te raken .

Woordkennis

Begrijpend lezen is gestoeld op o.a woordkennis. Meer woordkennis van de tekst die je leest, geeft een betere grip op die tekst. Als ik bijvoorbeeld een Engelse tekst lees dan is mijn woordkennis lager dan bij een Nederlandse tekst. Hetzelfde geldt voor de kinderen op de lagere school. Ze zijn druk in hun ontwikkeling. Ook met hun woordenschat. Een kind in groep 8 kan bijvoorbeeld de woordkennis bezitten waarvan wordt aangenomen dat die bij groep 7 horen. Het zal dus minder begrijpen van de tekst die met te moeilijke woorden is gevuld. Hij is daar pas volgend jaar aan toe.

Spreekwoorden

Bij woorden is de betekenis nogal letterlijk. Bij spreekwoorden is dat figuurlijk. Als er af en toe een spreekwoord wordt gebruikt in een tekst en je hebt daar nooit van gehoord, dan zul je het in je hoofd letterlijk nemen.

Stel dat bijvoorbeeld ergens in een tekst staat dat de appel niet ver van de boom valt en het verhaal gaat over zoon die net zoals zijn vader graag op een trekker zit. Als je het spreekwoord niet kent, dan zul je de samenhang niet snappen. Je mist een stukje.

Een stukje missen is op zich niet erg. In het gunstigste geval negeert je kind de appel en de boom. Maar het kan ook zo maar zijn dat de fantasie van het kind dit stukje invult. Bijvoorbeeld dat hij denkt dat de trekker langs appelbomen rijdt. Of de zoon op de trekker krijgt een regen van appels te verduren terwijl hij op de trekker van zijn vader rijdt.

Als er echter een vraag in de toets staat over spreekwoorden, dan is de kans maar 50% dat het juiste antwoord wordt gegeven.

Leessnelheid en het herkennen van woorden

Gemiddelde of hoge leessnelheid is fijn voor een kind. Het heeft een beperkte invloed op de antwoorden die een kind geeft op de vragen. Snelle lezers herkennen vaak ook de woorden die ze lezen. Uitzonderingen daar gelaten.

Herkennen van woorden terwijl je leest, is voor sommige kinderen een zwak punt. Soms moet een kind een tekst 2 of 3 keer lezen voordat het begrijpt waar de tekst over gaat. Vaak lezen ze ook langzamer omdat we nu eenmaal vertragen als het moeilijker wordt. Het tijdsprobleem verdubbelt zich op deze manier en je kind kan daardoor te weinig tijd hebben om de vragen te beantwoorden. Of het denkt dat het te weinig tijd heeft en gaat de antwoorden maar een beetje gokken om tijdwinst te boeken.

Bijles bij mij helpt niet bij het herkennen van woorden. Het is waarschijnlijk een medische blokkade. Tijdens de bijles kan ik wel zien of een kind een beetje aan het gokken is of dat het echt de antwoorden opzoekt.

Grammaticale kennis

De kennis van grammatica is nog beperkt op de basis school. De meeste zinnen zijn kort geschreven en daarmee ook redelijk simpel in structuur. Er wordt nog geen grammatica toegevoegd die we ook niet in onze dagelijkse spreektaal gebruiken.

Zolang een kind verwijzende woorden begrijpt, heeft het de grootste slag geslagen op dit grammaticale gebied.

Op de middelbare school komen de langere zinnen aan de beurt die door de verschillende schrijvers in elkaar zijn gekunsteld. Schrijvers die de Nederlandse taal als hobby hebben. Na de middelbare school val je weer terug in studie boeken waar de schrijvers de zinnen weer kort houden. De grammaticale kennis is daar nauwelijks meer nodig. Zeker als de studie overgaat op het Engels.

Algemene kennis en voorkennis

Begrijpend lezen gaat helaas ook over algemene kennis en voorkennis. Als wij iets op ons vakgebied lezen, dan zijn er vaak vaktermen die wij al begrijpen. Het is een soort van woordkennis met een extra laag.

Op de lagere school wordt ook een algemene kennis van een kind verwacht tijdens de begrijpend lezen test. In andere artikelen schreef ik al over de verschillende maanden in het jaar. Welk nummer heeft een maand. Wanneer is het voorjaar en wanneer is het najaar. Wanneer vallen de bladeren van een boom.

Kennis van spreekwoorden valt waarschijnlijk onder de algemene kennis. Het wordt tenslotte onderwezen.

Tekststruktuur

Sprookjes, studie boeken, web blogs, kranten, gedichten. Ze zijn allemaal in een bepaalde vorm opgeschreven. Ook de cito teksten op de lagere school hebben een bepaalde structuur.

Door te oefenen ontwikkelt een kind een aanpak van lezen die past bij deze teksten. Ze zijn erg gericht op bepaalde type vragen.

Een van de zaken die we kinderen leren, is dat het plaatje wat over een tekst zet. Kijkend naar een plaatje mogen ze alvast wat over de inhoud bedenken.

Ook leren we kinderen dat de titel van de tekst wat over de inhoud moet zeggen. Titels op websites / in kranten / in advertenties worden vaak suggestief geschreven. Ze maken misbruik van het feit dat we geleerd hebben dat de titel een reflectie van de tekst is.

De chronologische volgorde van het verhaal komt soms terug als test. Kinderen krijgen hier als opgave om de verschillende alinea’s in de juiste volgorde van gebeurtenis zetten.

Kinderen kunnen dit goed. Als ze het al fout doen dan zit dit in de vorm van de vraagstelling. De vraagstelling begrijpen soms ze niet, terwijl ze wel het antwoord in zich hebben.

Motivatie van het lezen

Lezen bestaat uit verschillende onderdelen. Motivatie is er een van. Oudere kinderen lezen over het algemeen iets om meer over het onderwerp te leren. Door zich in een bepaald vakgebied te verdiepen vinden ze hopelijk antwoorden op mogelijke vragen zie ze hebben.

Kinderen op de lagere school zijn leergierig. Ze lezen dan bijvoorbeeld boeken over MineCraft of willen de beste zijn in een spel en lezen over trucs. Ze lezen echter nooit om het lezen zelf te leren. Een verhaaltje lezen en daar vragen over beantwoorden is vaak het saaiste wat ze kunnen doen.

Als je als ouder geluk hebt dan vindt je kind het (ont)spannend om een verhalend boek of de Donald Duck te lezen. Maar met de YouTube, de games zijn er genoeg concurrenten die ze spannender vinden en die het lezen verdringen.

Begrijpend lezen: kleine aanwijzing om je kind te helpen

Begrijpend lezen is een samenspel van factoren zoals ze hierboven in het kort zijn aangehaald. Hoe goed je kind een tekst leest kun je gedeeltelijk oefenen. Door bijvoorbeeld een vaste structuur aan te bieden: in het lezen en in het antwoorden vinden.

Laat je kind tijdens een thuisoefening steeds dezelfde vaste structuur volgen. Als ze je vragend aankijken hebben ze wat hulp nodig. Zit er dus gewoon een haf uurtje naast. Leg ze dan alleen uit wat ze op dat moment willen weten. Zo help je ze in kleine stapjes. Wat ze zelf willen doen, moeten ze vooral zelf doen. Ze leren nu eenmaal ook van hun fouten.

Kinderen vinden het leuk als ze iets halen. Bijvoorbeeld promoveren naar een niveau hoger. In het rapport van je kind kun je waarschijnlijk het niveau van het lezen in de klas zien. Dat is een goed startpunt.

Ook een sticker na een oefening vinden ze geweldig. Je kunt ze op een apart vel verzamelen. En misschien wel ergens ophangen.